Piece Details
Artist: Stanisław Ignacy Witkiewicz - Witkacy
Lived: 1885 - 1939
Title: PORTRET ZOFII SANTARIUSOWEJ Z DOMU NIKLAS, 1919
Year: 1919
Dimensions: 59,0 x 48,5 x
Tools: pastel, coal
Surfaces: paper
Signed: Yes
Provenance:
kolekcja prywatna, Polskakolekcja prywatna rodziny Santarius, Poznańzakup od artysty
Reproduced:
Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885-1939. Katalog dzieł malarskich, oprac. I. Jakimowicz przy współpracyA. Żakiewicz, Muzeum Narodowe, Warszawa, 1990, poz. II 159.
Description:
Po powrocie z Rosji, gdzie spędził lata I wojny światowej, Witkacy kontynuował rozpoczętą tam działalność wykonywania portretów węglem i pastelami. Na ogół artysta otrzymywał za nie honoraria, niekiedy jednak rewanżował się portretami za najrozmaitsze przysługi – pożyczki, gościnę, opiekę medyczną. W latach 1919-1920 sportretował kilku członków rodziny Niklasów, prawdopodobnie w rewanżu za gościnę w Krakowie, przy ul. Radziwiłłowskiej 17, jak wynika z listu artysty do Emila Breitea z dn. 4 XI 1919 r. (zob. S.I. Witkiewicz,Listy I, oprac. T. Pawlak, Warszawa 2013, s. 554), w której prosi o przesłanie listów właśnie na ten adres. (…) Portret siostry pani Plucińskiej, Zofii Santariusowej z d. Niklas (1899-1980) powstał w 1919 r. Popiersie kobiety a zwłaszcza jej twarz, Witkacy potraktował realstycznie, zgodnie z wymogami i tradycją gatunku, tło zaś – oparcie krzesła oraz tkanina w roślinny orientalny wzór – narysowane jest schematycznie. Kolorystyka portretu jest oszczędna – został narysowany głównie węglem, w twarzy i włosach oraz tle widoczne są delikatne akcenty bieli. By podkreślić nieco zadziorną urodę młodej kobiety artysta delikatnie pokolorował jej lekko skośne oczy i wąskie usta. Styl ten jest charakterystyczny dla tego okresu twórczości Witkacego, który tylko w wizerunkach swoich oraz bliskich osób używał jaskrawych barw oraz ekspresyjnie deformował twarze. Konserwatywna publiczność krakowska zdecydowanie wolała wówczas portrety tradycyjne, więc artysta spełniał te oczekiwania. Mąż Zofii, doktor Karol Santarius, chirurg wojskowy w okresie II wojny światowej jako major WP był więźniem obozu w Starobielsku i został zamordowany w Charkowie. Ona sama była podporucznikiem AK, prowadziła kwiaciarnię przy ul. Szewskiej w Krakowie, która służyła jako skrzynka kontaktowa.W młodzieńczym portrecie Zofii Witkacy uchwycił jej zdecydowany charakter i niebanalną urodę. Wizerunek nosi adnotację „T.E.”, która według sformułowanego w 1925 r. regulaminu jednoosobowej Firmy Portretowej „S.I. Witkiewicz” oznacza typ E – zakładający „dowolną interpretację psychologiczną, według intuicji firmy.” W praktyce – w tej konwencji artysta portretował kobiety, które mu się podobały. Państwo Santariusowie po ślubie w 1927 r. zamieszkali w Poznaniu i portret Zofii prawdopodobnie uczestniczył w Powszechnej Wystawie Krajowej w 1929 r. tamże (poz. kat. 10 – zob.Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885-1939. Katalog dzieł malarskich, oprac. I. Jakimowicz przy współpracy A. Żakiewicz, Muzeum Narodowe, Warszawa 1990, poz. II 159). Poza tym nie był publikowany, wystawiany ani sprzedawany. Pochodzi on ze zbiorów rodzinnych. Dzieł z tego okresu zachowało się niewiele, ujawnienie każdego z nich jest więc godnym uwagi wydarzeniem poszerzającym obraz życia i twórczości Witkacego.
Created: 23-04-2025 22:09